Autoprezentacja to próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi,
zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy albo za kogo chcielibyśmy być
uważani przez innych. Często procesowi autoprezentacji towarzyszy kierowanie
wrażeniem.
Kierowanie
wrażeniem jest to świadome bądź
nieświadome aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy
u innych określone wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w
interakcji społecznej.
Funkcje autoprezentacji:
1.
ułatwia wpływ na innych i pozyskanie dóbr lub uniknięcie strat,
2.
ułatwia utrzymanie pozytywnej samooceny i/lub konstrukcje własnej tożsamości,
3.
regulacja emocji – nasila pozytywne, a osłabia negatywne emocje,
4.
regulacja kontaktów społecznych – zapewnia szybkie rozeznanie, kto jest, kim i
sprawny przebieg interakcji społecznych;
Rodzaje
autoprezentacji
Obronne techniki autoprezentacji –
zachowania ukierunkowane na ochronę, utrzymanie lub obronę zaatakowanej /
zagrożonej tożsamości naszej osoby:
1. Samoutrudnianie – angażowanie się w
działania, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej
odpowiedzialności za porażkę (a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku
sukcesu).
2. Wymówki – zaprzeczanie intencji
wyrządzenia szkody i/lub przekonywanie, że nie miało się kontroli nad
przebiegiem zachowania
- To nie moja wina
- Odwoływanie się do alkoholu jako „sprawcy”
wyniku (czasem skuteczne u mężczyzn nigdy u kobiet)
- Odwoływanie się do okoliczności łagodzących
- Przekonywanie o własnej ignorancji (np.
nieznajomość przepisów)
- Udawanie głupka - (mężczyźni stosują w
odniesieniu do szefów, a kobiety w odniesieniu do mężów i w kontekście
zdolności intelektualnych)
3. Usprawiedliwienia – akceptowanie
własnej odpowiedzialności przy jednoczesnym przekonaniu, że „długoterminowe”
korzyści z naszych działań przewyższają „pozorne” lub „krótkoterminowe” szkody
- Przekonywanie, że szkody są pozorne (np. mit
przyjemności kobiety z gwałtu) i nikomu nie szkodzą (np. przy oszukiwaniu na
egzaminie)
- Usprawiedliwienia porównawcze (inni maja
jeszcze gorzej niż ofiara) lub zasadami (dzieci trzeba wychowywać)
4. Przeprosiny – akceptowanie własnej
odpowiedzialności za szkodę, okazanie żalu, kompensowanie szkody ofierze
- Jest to najskuteczniejszy sposób
przywracania własnego pozytywnego obrazu w oczach innych
- Taki sam wydźwięk ma fakt zasądzania
niższych wyroków dla przestępców okazujących skruchę
Asertywne taktyki autoprezentacji – zachowania ukierunkowane na zbudowanie, pozyskanie, utrwalenia jakiejś nowej tożsamości naszej osoby:
1. Ingracjacja (podlizywanie się) –
pozyskiwanie cudzej sympatii.
Cztery
zasadnicze techniki:
- Prezentowanie siebie jako osoby zasługującej
na sympatię
- Schlebianie innym
- Prezentowanie
poglądów podobnych do poglądów partnera
- Wyrządzanie przysług
Dylemat lizusa –
im ważniejsze jest dla nas pozyskanie sympatii jakiejś osoby, tym większa jest
szansa, że osoba ta zdaje sobie sprawę i wątpić będzie w szczerość naszych
zabiegów autoprezentacyjnych. Rozwiązanie dylematu lizusa: 1. prezentowanie
poglądów sprzecznych z wartościami partnera, ale w mniej ważnych sprawach. 2.
Konstruowanie sytuacji w taki sposób, że partner sam zapytuje o jakąś
cechę/pogląd.
Dylemat
zróżnicowanej publiczności – ludzie różnią się
wartościami/upodobaniami i to, co jednym się podoba odstręcza innych (chłopak –
jego dziewczyna i koledzy). Jedyne rozwiązanie to segregacja widowni
(szczególnie o silnej obserwacyjnej samokontroli zachowań).
2. Autopromocja – przedstawianie siebie
jako osoby kompetentnej, podkreślanie, że nasze dokonania są większe niż innym
się wydaje, są rzadko osiągane, zostały osiągnięte pomimo przeszkód.
Dylemat
skromności – więcej sympatii zdobywamy w cudzych oczach, jeśli
pomniejszamy znaczenie naszych sukcesów niż chwalimy się nimi; z drugiej strony
ludzie mogą potraktować nasze skromne autoprezentacje dosłownie (uważać, że
nasze sukcesy są niewielkie), bądź też nawet jako wyraz niskiej samooceny.
Rozwiązanie
dylematu ma kilka etapów:
- Skromność jest skuteczniejsza po fakcie niż
przed faktem
- Umiarkowana skromność jest bardziej pożądana
od krańcowej (nonszalancja)
- Skromność jest skuteczna tylko wtedy, kiedy
audytorium i tak wie, że dobrze wypadliśmy
- Taktyka polegająca na wskazywaniu, że się
odniosło sukces przy jednoczesnym pomniejszaniu wagi tego sukcesu („dobrze
wypadłem, ale to nie ma znaczenia”) może łatwo przynieść efekt odwrotny od
zamierzonego (wniosek o naszej zarozumiałości).
Dylemat
reputacji – im większe i częstsze nasze osiągnięcia, tym bardziej
inni ich po nas oczekują i tym mniej mogą cenić dalsze nasze osiągnięcia;
dylemat nierozwiązany.
3. Zastraszanie (intymidacja) - wizerunek
człowieka niebezpiecznego. Celem zastraszania jest dążenie do tego, aby partner
przypisał aktorowi właściwości „bycia niebezpiecznym”. Podejmując zastraszanie
próbujemy zwiększyć swą moc społeczną grożąc sprawianiem bólu, dyskomfortu
i/lub możliwością poniesienia różnorodnych kosztów psychologicznych.
4. Świecenie przykładem – wizerunek
człowieka moralnego. Osoba dokonująca autoprezentacji „moralnej” podkreśla
swoją uczciwość, zdyscyplinowanie i obowiązkowość, skłonność do dobroczynności
oraz samowyrzeczeń.
5. Pławienie się w cudzej chwale –
autoprezentacja pośrednia. Polega na wykorzystaniu skojarzenia własnej osoby z
kimś (czymś) cieszącym się powszechnie znakomita opinią (osobą, grupą,
instytucją, itp.), roztaczającym wokół siebie aurę sukcesu, mocy, władzy czy
popularności. Pośredni charakter działania polega na tym, że autoprezenter
tworzy swój publiczny wizerunek poprzez informacje o innych osobach (lub
obiektach), z którymi jest kojarzony, a nie bezpośrednio poprzez opisywanie
siebie i swoich osiągnięć, czy behawioralne demonstrowanie zalet lub słabości.
Skłonność do podkreślania swoich związków z zwycięzcami wzrasta w warunkach
zagrażających „dobremu imieniu”.
Jesteśmy bardziej skłonni do autoprezentacji:
- Im silniej wierzymy, że sposób spostrzegania
nas przez innych ludzi decyduje o osiągnięciu naszych celów
- Im bardziej zależy nam na tym celu
- Im
bardziej zależy nam na aprobacie innych
- Im większa jest rozbieżność między pożądanym
a rzeczywistym obrazem naszej osoby, jaki maja inni
- Im bardziej cechujemy się skłonnością do
obserwacyjnej samokontroli zachowania i samoświadomością publiczną
Co decyduje o stylu autoprezentacji:
· Samowiedza – większość ludzi ceni
sobie szczególnie pewne „fragmenty” swojego„ja”
i je właśnie pokazuje innym. Psycholodzy twierdzą, że ludzie nie decydują się na podejmowanie autoprezentacji
niezgodnych z samowiedzą, ponieważ nisko oceniają szanse ich przekonującej
realizacji.
· Ludzie unikają prezentowania
siebie w sposób niezgodny z tym, co wiedzą o nich inni,
ponieważ nisko oceniają prawdopodobieństwo skuteczności takiego działania.
· Informacje o jednostce posiadane
przez otoczenie mogą wymuszać określony sposób autoprezentacji.
· Działania autoprezentacyjne
zależą od wiedzy jednostki o tym, jak może być spostrzegana
w przyszłości.
· Osoby o samoocenie niskiej
cechuje tendencja do unikania ryzyka, stąd częściej podejmują
one ochronne formy autoprezentacji.
· Osoby lękliwe częściej posługują
się autoprezentacjami ochronnymi. Z lekiem społecznym
związany jest pasywny, samoobronny styl autoprezentacji, którego istotą jest
unikanie ujawniania informacji o sobie z jednoczesnym emitowaniem niewerbalnych
sygnałów aprobaty i sympatii wobec otoczenia, tzw. „nieszkodliwa towarzyskość”
· Styl ofensywny i asertywny wydają
się być domeną osób o wysokiej samoocenie. Podejmowaniu
ofensywnych autoprezentacji sprzyja również skłonność do rywalizacji i
brak tendencji empatycznych. Ofensywny styl autoprezentacji wiąże się często
z naruszaniem
norm społecznych, stąd można oczekiwać, że jest on mniej dostępny dla osób
o silnej potrzebie aprobaty społecznej, a szczególnie prawdopodobny u osób o cechach
osobowości aspołecznej.
· Z wysoka samooceną związana jest
tendencja do autopromocji i zabiegania o podziw ze
strony innych, a z samoocena niską – tendencja do ingracjacji i zabiegania o sympatię.
· Osoby o samoocenie wysokiej są
bardziej skłonne do prezentowania swoich uzdolnień i
kompetencji, a osoby o samoocenie niskiej, do prezentowania swego altruizmu i uspołecznienia.
· Podejmowanie autoprezentacji może
być determinowane przez właściwości sytuacji i audytorium,
a relatywnie niezależne od poziomu samooceny.
·
Repertuar stylów autoprezentacji
dostępnych jednostce określają również normy
kulturowe
i wymagania pełnionej roli społecznej.
3 komentarze:
Ciekawy artykuł. Pozdrawiam
Fajnie to wszystko zostało tu opisane.
Co by nie mówić to faktycznie jest to narastający problem i moim zdaniem w wielu przypadkach warto również udać się do dobrej poradni psychologicznej. Jestem zdania, że bardzo dobrym do tego miejscem jest https://psycholog-ms.pl/ gdyż tam na pewno nie zostaniemy pozostawieni bez odpowiedzi.
Prześlij komentarz