Człowiek to podmiot poznający świat i samego siebie, osoba jako całość. Podejście koncentruje się na pojęciu ja (obrazie własnej osoby), które jest odpowiedzialne za nadawanie sensu naszym doświadczeniom, wyznaczaniem naszych ustosunkowań do świata, podmiotowej kontroli i samoregulacji, co pozwala na integracją własnych zachowań i wywieranie wpływu na bieg wydarzeń.
To podejście koncentruje się na odpowiedzi na pytanie – w jaki sposób osoba funkcjonuje? Wyjaśnia stałość zachowania i trwałość różnic między ludźmi za pomocą nasyconych konkretną treścią – kształtujących się w toku naszego kulturowego doświadczenia reprezentacji poznawczych (obraz siebie, system przekonań), standardów postępowania (przyswojone normy, cele osobiste) oraz programów aktywności (strategie radzenia sobie z problemem).
Inspiracje – społeczna teoria uczenia się - Bandura – osobowość formuje się pod wpływem interakcji z ludźmi i społecznego uczenia się (dzięki systemowi wzmocnień społecznych, modelowaniu, itp.) Zachowanie jest zależne od bodźców sytuacyjnych. Psychoanaliza i jej adaptacyjne podejście do osobowości – osobowość jak żywy organizm, rozwija się przystosowując do wymogów świata i kultury, broniąc swej tożsamości i integralności.
Funkcje osobowości – adaptacja psychologiczna i integracja psychologiczna
Ogólnie podejście poznawcze to głównie badania z kultur indywidualistycznych i co za tym idzie obraz Ja i adaptacja skupia się na wartościach autonomicznych, samorealizujących, i samokontrolujących, podmiotowych. Zupełnie inaczej mogłoby być w Afryce czy Japonii.
Sześć aspektów Ja wg Higginsa – 2 perspektywy – własna i cudza oraz 3 dziedziny podlegające ocenie – ja realne, idealne i powinnościowe. Nakazy kultury głównie w tym trzecim, ale w każdym ważna perspektywa drugiego człowieka, który jest przecież elementem kultury (tak mi się wydaje).
Ale są badacze zwracający uwagę na kontekst kulturowy jako taki. Pojęcie Ja jest zjawiskiem o charakterze kulturowym. Harry Triandis rozróżnia Ja prywatne, publiczne i kolektywne.Ja prywatne – w jaki sposób jednostka spostrzega samą siebie, Ja publiczne – jak jest spostrzegana przez innych, Ja kolektywne – przynależność do grup społecznych – a więc tożsamość etniczna, czy więzy krwi.. Poszczególne kultury różnią się stopniem w jakim podkreślają wagę każdego z nich. Kultury kolektywistyczne skłaniają do konformizmu, (dobrze rozwinięte ja publiczne i kolektywne) indywidualistyczne stymulują różnorodność postaw i zachowań (dobrze rozwinięte ja prywatne). Stąd różnice w pojęciu szczerości, dobra itp.
Nancy Cantor i Sabrina Zirkel zwracają uwagę, że kontekst kulturowy jest niezbędny do wykształcenia pewnych pojęć na temat siebie, dotyczących na przykład kompetencji społecznych czy bycia społecznie przystosowanym. Kultura dostarcza także wartości, z którymi on się identyfikuje i przekonań na temat reguł obowiązujących w świecie, co pozwala mu na nadawanie sensu i rozumienie zdarzeń.
Pojęcie Ja jest także zdeterminowane społecznie. Każdy ma wiele reprezentacji poznawczych innych i one wpływają świadomie lub nie na zachowanie jednostki albo ona sama ma przekonania o dotyczących jej opiniach ze strony innych.
Początkowo przyjmowano, że człowiek opisuje siebie przy pomocy takich atrybutów jak cechy charakteru, przekonania, dążenia, preferencje, uczucia, itd. Taki samopis nazwano Ja niezależnym, ponieważ człowiek ujmuje tu siebie jako „byt osobny”, istniejący niezależnie od innych. Ale rozwój psychologii kulturowej ujawnił, że ludzie #Wschodu myślą o sobie w kategoriach relacji interpersonalnych: charakteryzują siebie poprzez określenie swej pozycji w systemie więzi międzyludzkich – takie pojęcie to Ja współzależne (Markus i Cross). Dla tych nie z międzykulturówki tabelka orientacyjna – s. 585.
W związku z powyższym można wnioskować, że styl socjalizacji wpływa istotnie na osobowość. Bo socjalizacja jest podstawą kształtowania tożsamości.
Toteż wartości indywidualistyczne mają istotne znaczenie w kształtowaniu się człowieka niezależnego, samosterującego itp.
Teoria Cattela
Osobowość – jest tym, co pozwala przewidzieć zachowanie danej osoby w danej sytuacji. Jest to złożona i zróżnicowana struktura cech z motywacją, w dużym stopniu zależna od tzw cech dynamicznych
Cecha – struktura psychiczna, wywnioskowana z zachowania w celu wyjaśnienia regularności czy spójności tego zachowania.
Wyróżniamy:
cechy powierzchniowe – reprezentują wiązki jawnych, czyli zewnętrznych zmiennych, które zdają się występować łącznie. Wytwór interakcji cech źródłowych
cechy źródłowe – podstawowe zmienne, które współdetrminują wielorakie przejawy powierzchniowe:
- konstytucjonalne – dziedziczone
- ukształtowane – przez środowisko.
Cechy dynamiczne:
postawy – to jest to co określamy w danej sytuacji zainteresowaniem o określonej sile i kierunku. na ich podstawie wnioskujemy o ergach.
ergi – wrodzona psycho-fizyczna predyspozycja pozwalająca nabywać skłonności do reagowanie na pewne klasy obiektów
sentymenty – ukształtowane przez środowisko np. religia kariera
Cechowe ujęcia osobowości: Allport, Eysenck, Cattell
• pojęcie cechy
• Teorie cech zakładają one, że osobowość człowieka jest zbiorem cech lub charakterystycznych sposobów zachowania, myślenia, odczuwania, czy reagowania . Pierwsze teorie opierają się na listach przymiotników (np. otwarty, miły), które tworzą lingwistyczny obraz charakteru. Współczesne teorie wykorzystują metodę analizy czynnikowej w próbach wyodrębniania podstawowych wymiarów osobowości.
• cechowa teoria osobowości Allporta
• Allport traktując osobowość jako realną organizację psychofizyczną zdefiniował cechę jako strukturę neuropsychiczną mającą zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważnych oraz inicjowania i ukierunkowania równoważnych (spójnych znaczeniowo) form zachowania adaptacyjnego.
• Obok cechy, która jest predyspozycją do reagowania w określony sposób, wspólną dla wszystkich ludzi, wyodrębnił on tzw. dyspozycję osobistą, którą zdefiniował tak samo, jak pojęcie cechy. Dało to początek dwóm zasadniczym podejściom do osobowości – uniwersalnemu i indywidualnemu.
• Tak więc cecha jest wspólna dla wszystkich a dyspozycja osobista jest specyficzna dla jednostki.
• Istnieją trzy rodzaje cech i dyspozycji osobistych:
1. Dominujące,
2. Centralne,
3. Wtórne.
Cechy/dyspozycje dominujące wpływają na całe zachowanie (np. makiawelizm, osobowość autorytarna);
Cechy/dyspozycje centralne najczęściej ujawniają się w działaniu (np. pewność siebie, towarzyskość);
Cechy/dyspozycje wtórne dotyczą wąskiego zakresu bodźców i są nieistotne dla opisu osobowości.
Allport w roku 1936 w celu opisania osobowości wypisał ze słownika około 18000 wyrazów opisujących jednostkę. Wyraze te poklasyfikował, wyodrębniając kategorie słów, które opisują stałe i powtarzające się tendencje w zachowaniu (osobowość), talenty i zdolności, aktualne stany emocjonalne i zachowania – w ten sposób narodziły się badania leksykalne nad osobowością.
• Trójczynnikowa teoria osobowości Eysencka: PEN
Koncepcja Eysencka przedstawia osobowość jako temperament i inteligencję. Jeżeli zatem usuniemy z rozważań inteligencję, to zasadniczą częścią osobowości jest temperament – tak też zrobił autor.
Eysenck, drogą analizy czynnikowej, wyodrębnił trzy podstawowe wymiary osobowości:
• Psychotyczność – wymiar, który charakteryzuje się tym, że na jednym jego biegunie mamy cechy takie jak altruizm, empatia, czy uspołecznienie a na drugim przestępczość, psychopatia, czy schizofrenia.
• Ekstrawersja – osoba ekstrawertywna przejawia cechy takie jak towarzyskość, żywość, aktywność, asertywność, poszukiwanie doznań.
• Neurotyczność (emocjonalność) – osoba wysoce neurotyczna posiada cechy takie jak lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, napięcie.
Psychotyczność, rozumiana ogólnie jako zdrowie psychiczne, jest cechą nadrzędną w odniesieniu do ekstrawersji i neurotyzmu, co oznacza, że osoba o wysokiej psychotyczności ma zaburzone także wymiary ekstrawersji i neurotyzmu
• Związek ekstrawersji i neurotyczności z typologią Hipokratesa-Galena:
• Wysoki poziom neurotyzmu i wysoki poziom ekstrawersji – choleryk,
• Wysoki poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji – melancholik,
• Niski poziom neurotyzmu i wysoki ekstrawersji – sangwinik,
• Niski poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji – flegmatyk.
Uwagi podsumowujące teorię PEN:
• Potwierdzony empirycznie został tylko wymiar ekstrawersji.
• Biologiczne podstawy teorii są najlepiej udokumentowane także dla wymiaru ekstrawersji i, w mniejszym stopniu, neurotyczności.
cechowo-analityczne ujęcie cech- czynnikowa teoria osobowości Cattella
• Teoria R.B. Cattella – oparta na zbiorze cech źródłowych. Cechy te mają istnieć w odpowiednich wielkościach u każdego człowieka i stanowić „rzeczywiste czynniki strukturujące, leżące u podstaw osobowości”. Celem tej teorii było takie sformułowanie zbioru cech osobowości, by można było przewidywać zachowanie jednostki.
• Cattell, podobnie jak Allport, uznawał cechy, ale badał osobowość za pomocą analizy czynnikowej. Zrezygnował on także z podejścia indywidualnego. Cattell za najważniejszy cel badań nad osobowością uznał ustalenie praw określających, jak ludzie o danych strukturach osobowości zachowają się w różnego rodzaju sytuacjach i środowiskach.
Cattell wyodrębnił następujące rodzaje cech:
• Cechy powierzchniowe – wnioskujemy o nich na podstawie zachowań, a ponadto służą do wyjaśniania międzysytuacyjnej i międzyczasowej spójności tego zachowania.
• Cechy źródłowe – podstawowe zmienne, z których zbudowana jest osobowość. Do cech źródłowych dochodzimy poprzez analizę czynnikową.
• Wśród cech powierzchniowych i źródłowych wyodrębnił trzy kategorie:
• Cechy zdolnościowe – jak dobrze jednostka radzi sobie z rozwiązywaniem zadań (np. inteligencja).
• Cechy temperamentalne – charakteryzują tempo i ogólny styl, w jakim dana osoba wykonuje dowolne czynności.
• Cechy dynamiczne – opisują motywacyjny aspekt zachowań oraz rodzaje celów istotnych dla jednostki.
Analiza czynnikowa, która dostarczyła Cattellowi danych, potrzebnych do stworzenia tej teorii, oparta była na analizie trzech podstawowych źródeł informacji:
• Obserwacji zachowania w codziennych sytuacjach życiowych (l-data),
• Samoopis polegający na wypełnianiu kwestionariuszy (q-data),
• Samoopis polegający na udziale w specjalnie aranżowanych sytuacjach eksperymentalnych (t-data).
• pięcioczynnikowy model osobowości
• jest bardzo podobna do teorii PEN. Powstała ona na bazie badań leksykalnych Allporta, czyli jej podstawą jest analiza wyrazów (najczęściej przymiotników).
Najbardziej znana jest typologia Costy i McCrae, która wylicza pięć czynników:
• Neurotyczność – lęk, agresywna wrogość, depresja, impulsywność, nadwrażliwość, nieśmiałość.
• Ekstrawersja – towarzyskość, serdeczność, asertywność, aktywność, poszukiwanie doznań, emocjonalność pozytywna.
• Otwartość na doświadczenie – wyobraźnia, estetyka, uczucia, działanie, idee, wartości.
• Ugodowość – zaufanie, prostolinijność, altruizm, ustępliwość, skromność, skłonność do rozczulania się.
• Sumienność – kompetencje, skłonność do porządku, obowiązkowość, dążenie do osiągnięć, samodyscyplina, rozwaga.
• mocne i słabe strony teorii cechowej
Orientacja społeczno-poznawcza : [wykład Kofty]
Osobowość jako system wiedzy i urządzenie do
przetwarzania informacji.
Osobowość jako źródło znaczeń.
Obraz samego siebie - centrum osobowości.
Waga kontekstu społecznego dla
funkcjonowania osobowości
OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH (PODEJŚCIE SPOŁECZNO-POZNAWCZE [geneza: psychoanaliza, podejście fenomenologiczne, poznawcze podejście do człowieka]
Skupia się na:
- dynamicznej zmienności zachowania;
- wyjaśnianiu tej zmienności w kategoriach wewnętrznych procesów afektywno-motywacyjnych i poznawczych;
- poszukiwaniu źródeł personalnej integracji zachowania;
- analizie funkcji jaką pełni zachowanie i sterujące nim mechanizmy.
Teoria cech:
Cecha jako skrótowy opis spójności zachowania
Cechy jako determinanty zachowania
Cech temperamentalne a cechy osobowości
Cechy a czynniki osobowości
OSOBOWOŚĆ Z PERSPEKTYWY TEORII CECH
DEFINICJE CECHY OSOBOWOŚCI
Cecha (rys) osobowości to: (J. P. GUILFORD):
Każdy dający się wyróżnić, względnie trwały aspekt [jednostki], ze względu na który jedna osoba różni się od innych osób.
(H. J. EYSENCK): Współzmieniający się zespół aktów behavioralnych; ujawnia się jako zasada organizująca, wydedukowana z obserwowanej ogólności zachowania .
(R. B. CATTEL): Jednorodna (unitary) konfiguracja zachowań taka, że jeżeli jeden z jej składników jest obecny u osoby, możemy przewidzieć, że i inne składniki będą u niej w pewnym stopniu obecne.
CZY DYSPOZYCJA OSOBOWOŚCIOWA (CECHA OSOBOWOŚCI) JEST PRZYCZYNĄ ZACHOWANIA?
Jest samodzielną przyczyną zachowania (np. w koncepcji G. Allporta, por. zwłaszcza ideę rysów dynamicznych)
Jest moderatorem: Sama nie "inicjuje" zachowania, ale decyduje o tym, w jaki sposób sytuacja wpływa na zachowanie (np. H. J. Eysenck, R. B. Cattel)
Nie jest przyczyną zachowania. Jest jedynie skrótowym opisem powtarzalnych i ogólnych form zachowania (B. Zawadzki).
Teoria cech Gordona Allporta
"OSOBOWOŚĆ to dynamiczna organizacja cech (systemów psychofizjologicznych) jednostki, które wyznaczają swoiste dla niej formy przystosowania się do środowiska".
cecha (rys) osobowości - tendencja determinująca, a więc coś co:
a. leży poza specyficznymi aktami zachowania,
b. tkwi w jednostce,
c. sprawia, że jednostka zachowuje się w taki a nie inny sposób.
Rysy są czymś, czego bezpośrednio nie obserwujemy. Jedynie Inferujemy (wnioskujemy) je z zachowania, by wyjaśnić jego stabilność i międzysytuacyjną spójność.
Rysy - w stanie aktywnym bądź a stanie latentnym.
Aktywacja jednego z nich "wprawia w ruch" wszystkie przyległe systemy psychofizjologiczne (rysy związane znaczeniowo).
Rysy wspólne - leżą u podstaw (zespołów) zachowań
występujących, w różnym natężeniu, u większości ludzi;
Rysy indywidualne - swoiste właściwości psychologiczne danej jednostki.
Rysy dynamiczne - inicjowanie zachowania (zainteresowania, potrzeby, ambicje, uczucia);
Rysy niedynamiczne - wyznaczanie formy zachowania (np. cechy sprawnościowe: zdolności; cechy stylistyczne).
Rysy podstawowe (centralne) i drugorzędne (postawy).
Czynnikowa teoria osobowości R.B. Cattela
CEL TEORII OSOBOWOŚCI: Umożliwienie nie arbitralnego poznania osobowości
(ujawniającego wymiary osobowości istniejące obiektywnie, w "naturze", a nie wymiary "nakładane" na rzeczywistość przez poznający umysł).
Krytyka arbitralności przy poznawaniu osobowości:
Co na ogół jest podstawą wyróżnienia jednostek do opisu i analizy osobowości?
podejście a priori: psychoanaliza (id-ego-superego).
podejście a posteriori: syndromy kliniczne (np. osobowość psychopatyczna, schizoidalna, autorytarna).
Postulaty pod adresem pomiaru osobowości. Powinien być:
znaczący
ekonomiczny
predyktywny
obiektywny
Analiza czynnikowa
Istota analizy czynnikowej: Metoda matematyczna, umożliwiająca zredukowanie większej ilości zmiennych powierzchniowych (obserwowalnych) do niewielkiej ilości zmiennych bardziej podstawowych (źródłowych).
Etapy
1.Pomiar grupy zmiennych u tych samych osób (np. natężenia różnych cech temperamentalnych przy pomocy skal obserwacyjnych; poziomu wykonania różnych zadań z testów inteligencji u uczniów szkół średnich)
2. Utworzenie macierzy interkorelacji miedzy zmiennymi obserwowalnymi (mierzalnymi)
3. Właściwa analiza czynnikowa: analiza głównych składowych, czyli „wydobycie” niewielkiej ilości nowych zmiennych (czynników) tłumaczących związki między zmiennymi obserwowalnymi;
np. interkorelacje między 6-ma zmiennymi –PW pewnych zadań – mogą wynikać z tego, że wszystkie te zadania angażują w znacznym stopniu pamięć roboczą
+ rotacja osi (nowe zmienne jako osi ukladu współrzędnych, rotowane do momentu, w którym tłumaczą maksymalną część wariancji w zmiennych obserwowalnych.
4. Określenie ładunków czynnikowych (korelacji zmienne obserwowalne-czynniki)
5. Psychologiczna interpretacja czynników (nadanie im znaczenia, rozpoznanie natury czynników jako zmiennych psychologicznych).
dla zadań umysłowych: np. pamięć robocza;
myślenie indukcyjne;
dla temperamentu: np. lękliwość; poszukiwanie wrażeń.
Strategia badawcza R.B. Cattela.
Wyniki analizy zależą od wyjściowej puli zmiennych:
Pojęcie Sfery Osobowości.
Język jako kulturowy "magazyn" wiedzy o osobowości. Procedura badawcza.
12 głównych czynników osobowości:
A. Cyklotymia - Schizotymia
B. Ogólna inteligencja - Upośledzenie umysłowe
C. Siła ego (równowaga emocjonalna) - Nerwicowość
E. Dominowanie - Uległość
F. Ekspansywność - Brak ekspansywności
G. Silne superego - Brak standardów wewnętrznych
H. Śmiała cyklotymia - Wycofująca się schizotymia
I. Wrażliwość emocjonalna - Surowa dojrzałość
L. Paranoidalna schizotymia - Ufna przystępność
M. Beztroska - Zainteresowania praktyczne
N. Wyrafinowanie - Szorstka prostota
O. Niespokojna nieufność - Spokojna ufność
4 czynniki Q:
Q1. Radykalizm - Konserwatyzm
Q2. Niezależność (samowystarczalność)
Q3. Samokontrola i siła charakteru
Q4. Napięcie nerwowe.
ILE JEST PODSTAWOWYCH CZYNNIKÓW OSOBOWOŚCI?
Teoria H. J. Eysencka:
ekstrawersja-introwersja, neurotyzm, psychotyzm.
Jak wyjaśnić różnice miedzy teorią Cattela i Eysencka?
- Czynniki I-go i II-go stopnia.
Próba unifikacji czynnikowej teorii osobowości:
Teoria "Wielkiej Piątki" (Big Five).
I. Ekstrawersja (Extraversion, Energy, Enthusiasm) II. Ugodowość (Agreeablness, Altruism, Affection) III. Sumienność (Conscientiousness, Control, Constraint)
IV. Neurotyzm, emocjonalność (Neuroticism, Negative Affectivity, Nervousness)
V. Otwarty Umysł (Openess, Originality, Open-Mindedness).
TEORIA CZYNNIKOWA A KLASYCZNA TEORIA CECH: PODOBIEŃSTWA i RÓŻNICE.
OGRANICZENIA TEORII CECH
NIEJASNY STATUS POJĘCIA CECHY
Pierwotne pojęcie cechy: cecha wyraża się w spójnych wzorcach obserwowalnego zachowania.
Rozszerzone pojęcie cechy (częste w teoriach cech, a zwłaszcza teoriach czynnikowych)
Cecha dotyczy zachowań bezpośrednio nieobserwowalnych (np. myśli na swój temat),
A także innych - nie podlegających obserwacji - stanów i właściwości wewnętrznych człowieka (emocji, uczuć, motywów, postaw, właściwości umysłu itp.).
Teoria cech przestaje się zajmować jedynie "powierzchnią" osobowości, ale zajmuje się też jej "głębią".
Konsekwencje:
- trudności ze wskazaniem na bezpośrednie, behavioralne ptrzejawy wielu cech, a co za tym idzie, z ich pomiarem;
- zatarcie grani między cecha a potrzebą (krytyka H. Murraya);
- trudności w odpowiedzi na pytanie, czy cechy są opisami regularności w zachowaniu, czy też wyjaśnieniami tych regularności.
Inne zastrzeżenia:
1. Czy koncepcja osobowości jako zespołu cech (np. teoria Wielkiej Piątki) uwzględnia wszystkie istotne składniki osobowości
[np. gdzie mieści się obraz samego siebie? Cele i dążenia osobiste? Zainteresowania? Autonarracje? Nieświadome dynamizmy?]
2. Jak teoria cech radzi sobie z problemem integracji osobowości?
[integracja na poziomie cech vs. integracja na poziomie osoby]
3. Jakie są przyczyny (nie)spójności zachowania?
Jak np. wyjasnić, dlaczego ludzie w zakresie pewnych zachowań wykazują znaczny stopień stałości i międzysytuacyjnej spójności, a w zakresie innych zachowań - nie?
[Rola ukrytych (wewnętrznych) mechanizmów motywacyjnych i poznawczych, np. dążenie do pozytywnej autoprezentacji;autokoncentracji; obserwacyjnej samokontroli]
Jak osobowość rozwija się i zmienia?
Ograniczoność perspektywy teorii cech: skupia się na właściwościach dyspozycyjnych, wyznaczających gotowość do zmiany i wielkość tej zmiany, a nie naturze samej zmiany i jej mechanizmach (przykład depresji jako całościowej zmiany osobowości)
Poznawcza teoria osobowości: Kelly’ego teoria konstruktów osobistych
• Teoria osobowości Kelly’ego: struktura osobowości, typy konstruktów, Rep Test, dynamika zachowania
• Mocne i słabe strony teorii konstruktów osobistych
? zainteresowanie procesem, sposobem funkcjonowania osoby
? wyjaśnianie stałości zachowania: reprezentacje poznawcze, standardy postępowania, programy aktywności
? zainteresowanie różnicami w strategiach przetwarzania informacji oraz strategiach kontroli własnej aktywności
Człowiek w ujęciu poznawczym:
- podmiot poznający świat i samego siebie
złożony system pobierający, przetwarzający, integrujący informacje
- odzwierciedla rzeczywistość, przewiduje, tworzy programy działania, na bieżąco zarządza zachowaniem
- osoba jako całość
PODSTAWOWE FUNKCJE OSOBOWOŚCI
W UJĘCIU POZNAWCZYM
- konstruowanie poznawcze, czyli nadawanie znaczenia (sensu) naszym doświadczeniom
- dostarczanie podstaw dla ewaluacji (oceny) zdarzeń, innych ludzi, i samego siebie (m.in. oceny celów, kierunków i wyników działania, własnej przeszłości i przyszłości)
- programowanie działań, a więc ustanawianie celów i dobór strategii działania adekwatnych do wymogów sytuacji
- sterowanie przebiegiem działania: procesy podmiotowej kontroli i samoregulacji (aktywacja i realizacja celów; monitorowanie i „dostrajanie” własnych emocji, stanów motywacyjnych, i zachowań)
NADRZĘDNE ZADANIA OSOBOWOŚCI JAKO SYSTEMU
ADAPTACJA PSYCHOLOGICZNA
– autoplastyczna, alloplastyczna, przez wybór środowiska (Heinz Hartmann)
– to zmiana w zachowaniu dzięku której lepiej radzimy sobie z wyzwaniami środowiska i rozwijamy się
INTEGRACJA OSOBY
– podtrzymanie wiary we własne istnienie jako jednolitego podmiotu
Najważniejsze przejawy:
– spójność zachowania z centralnymi standardami (wartościami, celami osobistymi, przekonaniami)
– poczucie własnej jedności (unity): przeświadczenie, że jesteśmy tą samą osobą w różnym czasie i okolicznościach
– poczucie autonomii i podmiotowej kontroli (odczucie wolności, możliwości wywoływania zmian w sobie i w otoczeniu)
MECHANIZMY PSYCHOLOGICZNE ZAPEWNIAJĄCE INTEGRACJĘ
- pojęcie własnej osoby (względnie stały wizerunek siebie)
- samoświadomość (zdolność do koncentracji uwagi na sobie jako obiekcie, do monitorowania własnych myśli, uczuć)
- procesy samoregulacji (dostrajanie zachowania do standardów wewnętrznych bądź postrzeganych oczekiwań innych ludzi)
POZNAWCZE SKŁADNIKI OSOBOWOŚCI
- STYLE POZNAWCZE
- KONSTRUKTY
- SCHEMATY
- ATRYBUCJE
- PRZEKONANIA
- REPREZENTACJE
- OCZEKIWANIA
Poznawcze podejście do osobowości widzi człowieka jako podmiot poznający świat i samego siebie, złożony system pobierający, przetwarzający i integrujący informacje. System ten odzwierciedla rzeczywistość oraz odpowiada za generowanie przewidywań, tworzenie programów działania, pobudzenie i kontrolę motywacji i uczuć, a także za cieżące zarządzanie zachowaniem. Poznawcze podejście do osób, skupia się na osobie jako całości. Interesuje się sposobem konstruowania zdarzeń, poziomem integracji zachowania oraz stylem działania. Koncentruje się na pojęciu JA (obrazie własnej osoby).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz